วสท.ผนึกภาครัฐ-เอกชน เดินหน้าจัดตั้ง “ศูนย์แนะนำติดตั้งโซลาร์เซลล์ภาคประชาชน” อุดช่องว่างมาตรฐานความปลอดภัย
แม้พลังงานแสงอาทิตย์จะถูกมองว่าเป็นหนึ่งในทางเลือกสำคัญของการเปลี่ยนผ่านสู่ระบบพลังงานสะอาด แต่หากระบบรองรับยังไม่พร้อม ทั้งในแง่กฎหมาย มาตรฐาน และความรู้ของประชาชน โอกาสในการพัฒนาอย่างต่อเนื่องก็อาจจะสะดุดลงได้ เหมือนเช่นที่เคยเกิดขึ้นในอดีตเมื่อ 10 กว่าปีก่อน ที่บ้านเรามีการเริ่มต้นจากโครงการโซลาร์ฟาร์ม ก่อนจะขยับสู่โซลาร์รูฟท็อปในภาคประชาชน ซึ่งแม้ราคาจะถูกลงและเข้าถึงง่ายขึ้น แต่กลับตามมาด้วยปัญหาเชิงเทคนิคและความปลอดภัย ไม่ว่าจะเป็นปัญหาจากการติดตั้งที่ไม่ถูกต้อว การใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน หรือการขาดความรู้ที่จำเป็นของผู้ติดตั้งและเจ้าของบ้าน ซึ่งอาจนำไปสู่ความเสี่ยงทั้งในแง่ไฟฟ้าและอัคคีภัย
วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.) จึงได้ร่วมมือกับเครือข่ายภาครัฐ เอกชน และภาควิชาการ จัดตั้ง “ศูนย์แนะนำการติดตั้งการผลิตกระแสไฟฟ้าโดยใช้โซลาร์เซลล์ของภาคประชาชน” เพื่อยกระดับมาตรฐานการติดตั้งและสร้างความมั่นใจให้กับประชาชน โดยมุ่งหวังให้พลังงานแสงอาทิตย์เติบโต่ต่อไปอย่างมั่นคงและปลอดภัย
ดร.เตชทัต บูรณะอัศวกุล ประธานสาขาวิศวกรรมไฟฟ้า วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.) เปิดเผยว่า ขณะนี้ วสท. กำลังจัดตั้ง “ศูนย์แนะนำการติดตั้งการผลิตกระแสไฟฟ้าโดยใช้โซลาร์เซลล์ของภาคประชาชน” เพื่อเป็นช่องทางในการสื่อสารและให้คำแนะนำแก่ประชาชนเกี่ยวกับการติดตั้งโซลาร์เซลล์และแบตเตอรี่ ซึ่งที่ผ่านมาเกิดปัญหาทั้งที่เป็นข่าวและไม่เป็นข่าวอยู่บ่อยครั้ง เนื่องจากหลายคนยังขาดความเข้าใจที่ถูกต้อง โดยแนวคิดในการจัดตั้งศูนย์ฯ นี้เกิดจากการพูดคุยกับเครือข่ายภาครัฐและเอกชน โดยมุ่งหวังให้ศูนย์ฯ ทำหน้าที่เป็นตัวกลางในการประสานงานและแก้ไขปัญหาได้อย่างตรงจุด
“ขณะนี้อยู่ในระหว่างการจัดตั้งคณะทำงาน เสนอโครงสร้างและบทบาทหน้าที่ของศูนย์ฯ โดยจะใช้เครือข่ายวิศวกรอาสาของ วสท. เป็นกำลังหลักในการดำเนินงาน พร้อมเปิดรับความร่วมมือจากหน่วยงานภายนอก เช่น มหาวิทยาลัย สมาคมวิชาชีพ และบริษัทเอกชน เพื่อร่วมให้คำปรึกษาทางกฎหมายและระบบการติดตั้ง รวมถึงพัฒนาระบบการติดต่อแบบออนไลน์ให้ประชาชนเข้าถึงได้สะดวกมากยิ่งขึ้น คาดว่าการจัดตั้งศูนย์ฯ จะแล้วเสร็จภายในปีนี้ ผู้ที่สนใจสามารถติดตามข่าวสารความคืบหน้าได้ทางเว็บไซต์ของ วสท.” ดร.เตชทัช กล่าว
ดร.สมบัติ วนิชประภา ประธานอนุกรรมการปรับปรุงมาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้า ระบบผลิตไฟฟ้าจากพลังงานแสงอาทิตย์และระบบกักเก็บพลังงานแบตเตอรี่ วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.) กล่าวว่า การติดตั้งโซลาร์เซลล์ในประเทศไทยสามารถแบ่งได้เป็น 3 รูปแบบหลัก ได้แก่ การติดตั้งบนหลังคาบ้านเรือน โรงงาน และในรูปแบบโซลาร์ฟาร์ม ซึ่งขณะนี้มีกำลังผลิตรวมประมาณ 10,000 เมกะวัตต์ โดยครึ่งหนึ่งใช้บริการจากผู้ติดตั้งที่อยู่ในระบบ ส่วนอีกครึ่งหนึ่งเป็นผู้ติดตั้งที่อยู่นอกระบบ ซึ่งภาครัฐกำลังพยายามผลักดันให้เข้าสู่ระบบมาตรฐาน แต่ในทางปฏิบัติยังไม่มีหน่วยงานหลักรับผิดชอบโดยตรง แม้แต่เจ้าหน้าที่ตำรวจก็ยังไม่เข้าใจกฎหมายที่เกี่ยวข้องอย่างชัดเจน
“วสท.มองว่าบทบาทของวิศวกรเป็นสิ่งสำคัญในฐานะด่านแรกของการควบคุมมาตรฐาน เนื่องจากการติดตั้งที่ไม่ถูกต้องอาจก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรง เช่น การใช้สายไฟอลูมิเนียมร่วมกับทองแดงในอาคาร ซึ่งเมื่อเกิดปฏิกิริยากันอาจทำให้สายหลอมละลายและกลายเป็นต้นเหตุของไฟไหม้ อีกทั้งระบบโซลาร์เซลล์หากเกิดไฟไหม้จะดับได้ยาก และแบตเตอรี่ลิเธียมยังมีคุณสมบัติที่สามารถติดไฟได้เอง เพื่อยกระดับความปลอดภัย วสท.สนับสนุนแนวคิดให้วิศวกรวิชาชีพเข้ามามีบทบาทรับรองการติดตั้งในลักษณะ “Self-Declare” โดยใช้แบบฟอร์มตรวจสอบ (Checklists) ที่ครอบคลุมตั้งแต่การออกแบบ การติดตั้ง การควบคุมงาน จนถึงการบำรุงรักษา” ดร.สมบัติ กล่าว
ทั้งนี้ ศูนย์ฯ จะจัดทำคู่มือแนะนำมาตรฐานขั้นต่ำให้แก่เจ้าของบ้าน ผู้นำเข้าอุปกรณ์ ผู้รับเหมา และผู้ควบคุมงาน เช่น ต้องมีวิศวกรไฟฟ้าเซ็นรับรองแบบ มีช่างไฟฟ้าที่ผ่านการอบรมและได้รับใบรับรองจากกรมพัฒนาฝีมือแรงงาน ระบบต้องมีอุปกรณ์หยุดทำงานฉุกเฉิน (Rapid Shutdown) ใช้อุปกรณ์ควบคุม BMS และใช้ Optimizer หรือ Micro Inverter ที่ผ่านการรับรองจากการไฟฟ้าเท่านั้น รวมถึงต้องติดตั้งด้วยอุปกรณ์เฉพาะที่เหมาะสมกับการเดินสายไฟ และต้องเข้าใจถึงความเสี่ยงจากแบตเตอรี่ลิเธียม ซึ่งปัจจุบันมีการนำเข้าและประกอบเองโดยไม่มีมาตรฐานที่ชัดเจนเป็นจำนวนมาก
ดร.ธนวิชญ์ ศรีสันติรัตน คณะทำงานศูนย์แนะนะการติดตั้งการผลิตกระแสไฟฟ้าโดยใช้โซลาร์เซลล์ของภาคประชาชน กล่าวว่า แนวคิดการจัดตั้งศูนย์ฯ นี้เริ่มต้นจากประสบการณ์ตรงที่ได้เข้าไปเป็นวิศวกรตรวจสอบระบบโซลาร์เซลล์ที่บ้านของแพทย์ท่านหนึ่ง และพบว่าการดำเนินการด้านข้อกฎหมายเกี่ยวกับการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ยังถือเป็นเรื่องใหม่ในประเทศไทย จึงได้หารือร่วมกับ วสท. เพื่อหาแนวทางแก้ไขปัญหาอย่างเป็นระบบและยั่งยืน
“ในการจัดตั้งศูนย์ฯ เบื้องต้นได้รับการตอบรับที่ดีจากหลายภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่ปรึกษากฎหมาย ทนายความ สมาคมผู้ตรวจสอบระบบไฟฟ้า สถาบันการศึกษา และบริษัทเอกชนที่เชี่ยวชาญด้านระบบ IT โดยทั้งหมดจะเข้ามาร่วมเป็นคณะทำงานของศูนย์ฯ พร้อมทั้งมีแผนต่อยอดการทำงานไปสู่การรณรงค์ให้ความรู้แก่ประชาชน โดยอ้างอิงตามมาตรฐานของ วสท. เป็นหลัก นอกจากนี้ ศูนย์ฯ ยังมีแผนหารือร่วมกับหน่วยงานภาครัฐที่มีอำนาจกำกับ เช่น กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) และการไฟฟ้าฯ เพื่อจัดทำระบบการแจ้งปัญหาและข้อร้องเรียนให้มีความเป็นระบบและยั่งยืนในระยะยาว” ดร.ธนวิชญ์ กล่าว
